Gouden bladzijden, zwarte randjes

In het oude vakwerkhuis zit het gezin Muller zwijgend rond de tafel. Het anders zo opgewekte gezin staart de nieuwe dwangarbeider geschokt aan. Zo’n hongerig scharminkel  kan toch niet werken! Bont en blauw en broodmager is deze 21 jarige man uit Holland. Een jochie nog. Ze hebben wel vaker dwangarbeiders gehad maar dat waren krijgsgevangenen die ’s nachts opgesloten zaten in het voormalige oude klooster. Deze bleke Hollander is de eerste die bij het gezin inwoont. Natuurlijk moet de jongen eerst eens gevoed worden. En hij moet ook nodig in bad. Dat bad heeft hij die dag niet meer gehaald. De rijke maaltijd van Frau Muller was te veel  voor het uitgemergelde lichaam en het volgende etmaal ligt hij in zijn strobed boven de paardenstal. In de dagen daarna wordt hij langzaam op krachten gebracht met broodpap en suiker. Zorgzaam wordt de jongen verpleegt tot hij weer enigszins normaal op zijn benen kan staan.

Amper een maand eerder was Paul Haaskamp een vrije jongen die het verdomde om voor de moffen te werken. Tot de razzia. Op het bureau blijkt al gauw dat hij zich niet heeft gemeld voor de arbeidsdienst. Na vijf dagen cel gaat Paul op transport naar Duitsland.

Het is een warm gezin, vader en moeder met 6 kinderen. Twee zonen dienen aan het oostfront. De oorlog is ver weg, op het Duitse platteland gaat het leven zijn gewone gang. Af en toe komen de jongens een paar dagen met verlof. Dan spelen ze schaak met de Hollander. Paul leert dat niet alle Duitsers slecht zijn maar net zo goed slachtoffer van het regime. Op een avond verzamelt jongste dochter Maria al haar moed en neemt met het schaakbord in haar handen plaats tegenover Paul aan de keukentafel. Of hij haar ook wel wil leren schaken. En geschaakt wordt er. Maar de ogenschijnlijke idylle is broos. Onvermijdelijk komt het moment waarop in de verte het gebulder van de geallieerde artillerie te horen is. Een voltreffer maakt het oude vakwerkhuis met de grond gelijk. Het berooide gezin vind onderdak in de ruïne van het oude klooster. Uiteindelijk lukt het om achter de geallieerde linies te komen. De zoons keren niet terug uit Stalingrad. Paul gaat terug  naar Holland. Hij is vrij en het verlangen naar thuis is nu even sterker dan Maria.

Bart Haaskamp loopt rond het oude klooster waar zijn ouders met opa en oma Muller schuilden voor de bommen en staat op het erf waar het oude vakwerkhuis heeft gestaan. Met zijn ogen dicht ziet, hoort en ruikt hij de verhalen van vroeger. Duizend keer heeft hij de verhalen gehoord. Ze staan als een dvd in zijn geheugen gebrand. Op een koperen plaquette leest hij de namen van de beide ooms die hij nooit heeft gehad. Hij voelt een hand op zijn arm. Mamma. Kom, pappa zit al in de auto. Zestig jaar getrouwd. Zestig gouden bladzijden maar met zwarte randjes. Ze kijken stilletjes voor zich uit. De kanonnen zwijgen maar de oorlog woedt nog genadeloos voort in deze twee oude mensen.